کم کاری غدد جنسی یا «هیپوگونادیسم» در مردان عبارت از نارسائی بیضه ها در تولید آندروژن یا اسپرم و یا هر دو است. درباره این اختلال مردانه در ادامه مطلب آگاهیهای بیشتری به دست آورید.
اصطلاح آندروژن شامل هورمون های مردانه می شود که سردسته آن ها هورمون تستوسترون می باشد. بیضه ها دو کار اصلی انجام می دهند: تولید هورمون های مردانه یا آندروژن ها و تولید اسپرم. بنابراین کم کاری غدد جنسی می تواند شامل یکی از دو مورد فوق و یا هر دو مورد باشد.
این بیماری فوق العاده شایع است ولی میزان شیوع واقعی آن مشخص نیست. تولید تستوسترون توسط بیضه ها با افزایش سن کاهش می یابد که به آن یائسگی مردانه گفته می شود ولی بحث ما در اینجا کم کاری غدد جنسی در نوجوانان، جوانان و افراد بالغ می باشد. بیضه ها برای تولید هورمون تستوسترون و اسپرم وابسته به مراکزی در مغز هستند و یک محوری وجود دارد که از بالا به پایین شروع می شود، این محور در مردان عبارت از هیپوتالاموس � هیپوفیز � بیضه می باشد.
به نقل از هفت سیب، هیپوتالاموس هورمونی بنام GnRH تولید می کند که از طریق جریان خون وارد غده هیپوفیز شده و سبب ترشح دو هورمون LH و FSH توسط هیپوفیز می گردد. این دو هورمون از طریق خون به بیضه ها منتقل شده و هورمون LH ترشح تستوسترون توسط بیضه ها را تحریک می کند و هورمون FSH سبب تولید اسپرم توسط بیضه ها می شود.
بلوغ در پسر بچه ها موقعی شروع می شود که هیپوتالاموس شروع به کار کند. با توجه به توضیحات فوق مشخص می شود که کم کاری غدد جنسی یا کم کاری بیضه ها در مردان می تواند علل مختلفی داشته باشد. کم کاری غدد جنسی در مردان به دو دسته بزرگ تقسیم می شود: اگر نقص در عملکرد خود بیضه ها باشد، آن را اولیه و اگر نقص در هیپوتالاموس و یا هیپوفیز باشد آن را ثانویه می گویند.
مهم ترین علل کم کاری غدد جنسی اولیه به قرار زیر است:
اختلالات ژنتیکی مثل سندرم کلاین فلتر که در آن مرد یک کروموزوم X اضافی دارد. فرمول کروموزومی مرد طبیعی ۴۶ XY است، فرمول کروموزومی مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر ۴۷XXY می باشد.
فقدان مادرزادی بیضه ها
بیضه های نزول نکرده
شیمی درمانی
پرتودرمانی
قرار گرفتن در معرض مواد سمی
ضربه به بیضه ها
عفونت بیضه ها مثل ابتلا به اریون
در آوردن بیضه ها توسط جراحی
پیچش بیضه و از بین رفتن آن به علت قطع جریان خون
استفاده مادر از دارویی بنام دی اتیل استیل بسترول در حین حاملگی.
مهم ترین علل کم کاری غدد جنسی ثانویه به قرار زیر می باشند:
بیماری هیپوتالاموس و عدم ترشح هورمون GnRH (مثل سندرم کالمن)
بیماری هیپوفیز و عدم ترشح هورمون های LH و FSH: غده هیپوفیز بنا به علل زیر می تواند کار خود را از دست بدهد:
ضربه به جمجمه
سرطان
افزایش پرولاکتین خون
مصرف بعضی از دارو ها که سردسته آن ها هورمون های استروییدی است که توسط ورزشکاران مصرف می شود و به علت مهار عملکرد غده هیپوفیز توسط این هورمون ها، بیضه های این افراد رفته رفته تحلیل پیدا کرده و از بین می روند.
چاقی بیش از حد
ابتلا به ویروس HIV یا ایدز
علایم کم کاری غدد جنسی
برحسب اینکه کم کاری غدد جنسی کی اتفاق افتاده باشد، علایم آن متفاوت خواهند بود:
کم کاری غدد جنسی که در حین تکامل جنین در رحم مادر اتفاق می افتد: اگر هنگام تکامل جنین بدن به میزان کافی هورمون تستوسترون تولید نکند آن موقع دستگاه تناسلی خارجی تکامل پیدا نخواهد کرد. عدم تکامل از خفیف تا کاملا شدید فرق می کند. در موارد خفیف، دستگاه تناسلی مذکر است ولی به خوبی تکامل نیافته است، در موارد متوسط دستگاه تناسلی مبهم می باشد و تنها از شکل دستگاه تناسلی نمی توان در مورد دختر یا پسر بودن بچه اظهارنظر کرد. در موارد کمبود هورمونی شدید با اینکه نوزاد از نظر ژنتیکی پسر است (۴۶XY) ولی دستگاه تناسلی خارجی کاملا دخترانه است.
کم کاری غدد جنسی که در حین بلوغ اتفاق می افتد: باز ممکن است بیمار فقط بلوغ دیررس و یا کم کاری غدد جنسی خفیف داشته باشد و یا اینکه مبتلا به کم کاری غدد جنسی تمام عیار گردد. این بیماران را از نظر شکل ظاهری به راحتی می توان تشخیص داد. علایم کم کاری غدد جنسی که در حین بلوغ اتفاق می افتد به قرار زیر هستند:
این بیماری استرس شدیدی به والدین و خود بیمار وارد می کند. متاسفانه در مواردی مرد با کم کاری غدد جنسی تمام عیار، دانسته یا نداسته ازدواج می کند و موضوع را همسر وی بعد ها متوجه شده و اختلافات زیادی پیش می آید
کاهش توده عضلانی، توده عضلات بدن دخترانه می شود.
عدم کلفت شدن صدا، این گونه مردان صدای زیر و زنانه دارند
عدم رشد موی بدن که در موارد شدید این گونه مردان هیچ گونه رویش ریش ندارند.
فقدان رشد آلت تناسلی و بیضه ها، در موارد شدید بیضه ها در مرد بالغ به اندازه سنجد هستند و آلت تناسلی بچه گانه و طول آن ۲ ۱ سانتی متر می باشد.
چون هورمون تستوسترون سبب بسته شدن اپیفیز استخوان ها می شود، به علت فقدان هورمون تستوسترون اندام های این مردان بیش از حد رشد کرده و قد بلند می شوند. در اصطلاح به این گونه مردان که قد بلند داشته و فاقد رویش مو و رشد دستگاه تناسلی می باشند، عامه مردم خواجه می گویند.
رشد سینه ها
کم کاری غدد جنسی در بالغین: یعنی این مردان دوران بلوغ را به صورت طبیعی سپری کرده و بعدا بنا به عللی دچار کم کاری بیضه ها می شوند. علائم و نشانه های آن عبارتند از:
اختلال نعوظ
ناباروری
کاهش موهای ریش و بدن
کاهش توده عضلات بدن
سینه ها کم کم بزرگ می شوند
پوکی استخوان ها
خستگی
کاهش میل جنسی
عدم تمرکز حواس
تشخیص:
تشخیص کم کاری غدد جنسی با توجه به علایم بالینی و آزمایشگاهی خواهد بود. باید دقیقا علت مشکل بیمار مشخص و به وی گفته شود. برای تشخیص کم کاری غدد جنسی از مجموعه ای از اقدامات زیر بسته به شرایط بیمار استفاده می شود:
معاینه فیزیکی و اخذ شرح حال
اندازه گیری هورمون ها
تصویربرداری از غده هیپوفیز
آزمایش تجزیه منی
بررسی های ژنتیکی
نمونه برداری از بیضه ها
درمان:
این بیماری استرس شدیدی به والدین و خود بیمار وارد می کند. متاسفانه در بسیاری از موارد یک مرد با کم کاری غدد جنسی تمام عیار، دانسته و یا نداسته ازدواج می کند و موضوع را همسر وی بعد ها متوجه شده و اختلافات زیادی پیش می آید؛ بنابراین باید حداکثر تلاش را کرد تا اگر بیمار قابل درمان است، بموقع و به صورت مناسب درمان شود. درمان موفقیت آمیز تابع تشخیص صحیح علت کم کاری غدد جنسی می باشد.
اگر کم کاری غدد جنسی اولیه باشد، درمان جایگزین با هورمون های مناسب خواهد بود. با هورمون درمانی، کم کم عملکرد جنسی طبیعی شده، میل جنسی افزایش می یابد و توده عضلانی رشد می کند و گاهی کم کم موهای صورت و بدن شروع به رشد می کنند. معمولا در اکثر موارد این بیماران نابارور باقی خواهند ماند.
اگر کم کاری غدد جنسی ثانویه باشد، آن موقع می توان از تجویز هورمون های هیپوفیز یعنی LH و FSH استفاده کرد. این دو هورمون در بازار به شکل دارو وجود دارد و روش تجویز آن ها مخصوص است. گاهی این بیماران نیاز به ۲ سال درمان با این هورمون ها هستند. در تعدادی از موارد با هورمون درمانی بیضه های این بیماران شروع به تولید اسپرم کرده و مرد قدرت باروری خود را به دست می آورد.
منبع : جام جم سرا
