گفتگو با یک ترنس-مسیر تغییر جنسیت در ایران
گفت‌و‌گو با فردی که کوهی از خصوصیات دخترانه در جسمی پسرانه است درباره مشکلاتی که امثال او در خانه خانواده و جامعه دارند چون اختلال‌شان را نمی‌شناسند
او را در یکی از کافه های شلوغ شهر دیدم. به محض ورودش به کافه، نگاه های زیادی را به خود جذب کرد. در میز کناری من نشسته بود و بیشتر افراد کافه، گاهی زیر چشمی نگاهش می کردند. بعد از مدتی متوجه شدم با دو نفر از شاعرهای برجسته شهر قرار دارد. ناخواسته حرف‌های آنها را شنیدم و متوجه قرار مصاحبه اش با یکی از نشریات محلی شدم. تمام مدتی که در کافه بودم، او و حرکاتش را زیر نظر داشتم. همان روز از یکی از دوستان، خواستم قراری بگذارد تا بتوانم بیشتر با او صحبت کنم. صبح روز بعد شماره تلفن همراه «سولماز» برای من فرستاده شد. بعد از تماس با وی، اولین قرار را در همان کافه گذاشتیم. قرار بود «سولماز» با چند نفر از دوستانش بیاید اما متاسفانه به دلیل نبود اعتماد، در جمع ما حاضر نشدند و فقط حدود یک ساعت بعد، یکی از دوستانش به جمع ما پیوست که قرار شد برای صحبت با سولماز به من کمک کند. «سولماز» کوهی از ویژگی ها و خصوصیات دخترانه در جسمی پسرانه بود. تُن صدا و بعضی از حرکاتش حتی آرایش مو و چهره اش، دوگانگی مشهودی را در ظاهر او ایجاد کرده بود. «سولماز»، یک ترنس ام تو اف است. ترنس‌های ام تو اف به کسانی گفته میشود که از مرد به زن تغییر جنسیت می‌دهند. در پرونده امروز، گپ و گفتی با سولماز درباره سختی ها و مشکلات ترنس‌ها خواهیم داشت و از یک متخصص روان شناسی کودک و نوجوان؛ متخصص روان شناسی بالینی و یک کارشناس بهزیستی، سوالاتی درباره ترنس‌ها کرده‌ایم تا اطلاعات مهمی را در این باره با شما در میان بگذاریم.
«سولماز» در گپ‌و‌گفتی یک ساعته از مشکلاتش به دلیل ترنس بودنش گفت
نه خانواده من را می‌پذیرد نه جامعه
بالاخره و بعد از چند روز، امکان صحبت با سولماز فراهم شد. به عنوان اولین سوال، از او پرسیدم که چه زمانی و چگونه فهمیده که یک فرد ترنس است و گفت که داستان طولانی دارد و حاضر است خلاصه ای از آن را برای من تعریف کند. او با این مقدمه شروع کرد: «از زمانی که به یاد دارم و از اوایل کودکی همیشه در جمع دختران حضور داشتم و هیچ‌گاه علاقه‌ای به جمع های پسرانه و بازی با پسران همسن و سال خود نداشتم که برای خودم هم عجیب بود. در تنهایی سعی می کردم بر اساس علایق خود، آرایش دخترانه داشته باشم و لباس های دخترانه بپوشم. به دلیل وجود تعارضات میان من و دیگر بچه های مدرسه معمولاً با تمسخر بچه ها رو به رو می شدم و حتی گاهی مدیر مدرسه شماتت ام می کرد. اوایل از حواشی این تعارض و از این موضوع بسیار ناراحت بودم تا این‌که سال های آخر دوره راهنمایی با یکی از دوستانم در آرایشگاه مردانه آشنا شدم. او گفت یک فرد ترنس است و درباره این‌که ترنس شاخه‌های مختلفی دارد تا حدودی برایم توضیح داد. به دنبال جمع‌آوری و کسب اطلاعات بیشتر رفتم تا این که به مرحله ای رسیدم که فهمیدم ، ترنس هستم. سعی کردم با پزشکان و انجمن‌های فعال در این باره ارتباط برقرار کنم. بعد از مدت کوتاهی به این نتیجه رسیدم که اولین قدم، درک خود و افراد شبیه به خودم است و نه تنها باید آگاهی خود را افزایش دهم بلکه باید در این باره دیگران و افراد مشابه خود را نیز آگاه کنم.»
خانواده به محض اطلاع از ترنس بودن، بیرونم کردند!
او درباره واکنش خانواده به این نوع خاص از رفتارها و تمایلاتش می گوید: «اوایل، خانواده درباره رفتارهایم سوالات و نقدهایی داشتند اما به صورت رسمی و جدی با آنها درباره خودم صحبت نکرده بودم و اصلا شرایطی از لحاظ فرهنگی برایم فراهم نبود تا برایشان به صورت دقیق، ماجرا را توضیح دهم تا این که اقدام به گرفتن معافیت سربازی کردم. مادرم بر این باور بود که سربازی می تواند بر مردانه شدن رفتارهای من تاثیرگذار باشد. بدون این‌که خانواده را در جریان اقدامات پزشکی خود قرار دهم، از طریق بهزیستی، امور اجتماعی و استانداری پیگیر مسائل قانونی مربوط به مجوزهایم بودم. در تهران از طریق کمیسیون های پزشکی، اقدام به انجام مشاوره ها، آزمایش های هورمونی و تست میلون کردم. بر اساس این آزمایش ها مشخص شد درصد بالایی از هورمون های من دخترانه است. سرانجام و در آخرین کمیسیون پزشکی، رای بر ترنس بودن بنده صادر شد. بعد از حدود دو ماه، کارت معافیت از سربازی برای من ارسال که موجب تعجب خانواده شد. همان موقع بود که از خانواده درخواست کردم من را به عنوان یک فرد ترنس قبول کنند اما متاسفانه با برخورد خوبی مواجه نشدم و حتی من را از خانه بیرون کردند، کتک زدند و گاهی در خانه زندانی شدم. با وجود تمام این سختی ها، خودم را به عنوان یک فرد ترنس قبول کردم و باور دارم تنها کسی که می تواند برای بهبود زندگی ام به من کمک کند، خودم هستم و این تظاهر نکردن و وجود خود واقعی ام، من را خوشحال می کند. هیچ گاه در این باره اعتراض و نارضایتی نداشته ام. بعدها خانواده نیز زمانی که متوجه شدند تصمیمات و نظر مخالف آنان تاثیرگذار نیست، تا حدودی مجبور به قبول من به عنوان یک فرد ترنس شدند».
مسیر تغییر جنسیت کوتاه نیست
«سولماز» درباره اقداماتی که یک فرد ترنس در ابتدای راه باید انجام دهد، افزود: «این مسیر طولانی است. افراد باید ابتدا به اورژانس اجتماعی مراجعه کنند تا بتوانند از مشاوران خانواده برای توجیه خانواده خود کمک بگیرند. فرایند پزشکی باید از اورژانس اجتماعی شروع و سپس به روان پزشکان و بعد از تایید، در نهایت به پزشکی قانونی ارجاع داده شود. پرونده افراد، بعد از تکمیل با انجام آزمایش ها و تشکیل کمیسیون، به دادگستری ارجاع داده می شود. در یک بازه زمانی باید تمام مجوزها را از پزشک معتمد دادگستری دریافت کرد. سپس با ارجاع به تهران و ویزیت توسط پروفسور میرجلالی به عنوان کهنه کارترین فردی که در علم تغییرجنسیت فعالیت دارد، مقدمات عمل تغییر جنسیت فراهم می شود».
بیشتر بدانید: اختلال هوبت جنسی از نظر قانون
از تمسخر و فحاشی‌ها خسته شدهام
«سولماز» همچنین درباره برخوردهای مردم با او و دیگر افراد ترنس می گوید: « متاسفانه مردم با اطلاعات اشتباه خود درباره افراد ترنس، اقدام به فحاشی، تمسخر و حتی کتک زدن آن ها می کنند و ما را موجودات آخر زمانی می دانند، گاهی می گویند از آسمان سنگ می بارد و ... و من از این برخوردها خسته شدهام. تعداد زیادی از افراد ترنس را می شناسم اما از میان آن ها تنها تعداد انگشت شماری از آنان اقدام به انجام امور قانونی خود کرده اند. با وجود این که بارها و بارها سعی در روشن کردن ذهنیت آنها کرده ام اما ترس از برخورد و پذیرفته نشدن از سوی خانواده و جامعه، ترس از بازداشت در مکان های دولتی مورد مراجعه، ترس از قضاوت های مردم و... از جمله دلایلی است که مانع آن ها می شود».
یادداشت یک متخصص روان شناسی بالینی درباره ترنس‌ها از منظر روان‌شناسی
همخوانی نداشتن جنس و جنسیت
برای این‌که بدانیم اختلال هویت جنسی یا ترنسکشوالیته چیست، باید درباره چند نکته از قبیل جنس، جنسیت و گرایش جنسی تعریف‌هایی ارائه دهیم. متاسفانه با وجود تفاوت‌های بارز میان جنس و جنسیت، این دو مقوله به یک معنا استفاده میشود. جنس(sex) ویژگی‌های بیولوژیکی است که در اندام‌های جنسی بدن انسان وجود دارد و تولیدمثل را فراهم می‌کند. در تفکیک انسان‌ها بر اساس جنس، سه نوع جنس وجود دارد. مذکر، مونث و دوجنسه. فرد دوجنسه از لحظه تولد، به دلیل مشکلات هورمونی پیش آمده، نه کاملا مذکر است نه کاملا مونث. جنسیت(gender)، نقش‌های اجتماعی و رفتارهای فرهنگی، اجتماعی مورد انتظار ما با عنوان انتظارهای نقش جنسیتی از مذکر یا مونث است. می‌توان هویت جنسی را به سه نوع مردانه، زنانه و دوجنسیتی (by gender) تقسیم کرد. فرد دو جنسه در ارزیابی از خود معتقد است؛ خصوصیات مردانه و زنانه را همزمان داراست. در این افراد جنس و جنسیت همخوانی ندارد، برای مثال دارای جنسیت و آناتومی مردانه است اما نقش جنسیتی فرد از خود، زنانه است. در نتیجه فرد، هویت زنانه را برای خود تعریف می‌کند بنابراین ترنسکشوال، انسانی است با جنس مشخص اما هویت جنسی وی با جنسیت فیزیکی او همخوانی ندارد. اختلال هویت جنسی ترنسکشوال در نوجوانان نیز دارای نشانه‌هایی از قبیل موارد زیر می باشد: فرد جنسیت خود را خلاف جنس اصلی خود معرفی می کند، اصرار دارد به عنوان جنس مخالف جنسیت خود شناخته شود و باور دارد در بدنی اشتباهی قرار گرفته است و... .
اشتباهات بسیار آسیب‌زای والدین
عده‌ای این اختلالات را ناشی از مشکلات هورمون اندروژن در دوران جنینی می‌دانند. عده‌ای نیز گاهی رفتارهای ناخواسته والدین را عامل این امر می‌دانند. برای مثال می‌توان از انتخاب نام‌های مبهم(از نظر جنسی) برای کودکان،
آموزش بازی‌های نامناسب و لباس‌های نامناسب با جنسیت کودک، تجاوز در سنین کودکی، حضور نداشتن هر یک از والدین در زمان نقش‌پذیری کودک، نبود آموزش صحیح روانی کودک، سرکوب کودک و جلوگیری از تخلیه هیجانی صحیح کودک، سن بالای پدر، تفاوت سنی والدین، تک جنسی بودن کودکان، مراوده افراطی کودک با جنس مخالف، برخورد نامناسب خانواده با کودک از لحاظ فهم جنسی وی و... نام برد.
جامعه چطور باید با افراد ترنسکشوال چطور آشنا شود؟
موضوعی که خیلی اهمیت دارد این است که درباره ترنسکشوال‌ها فرهنگ‌سازی شود. وقتی در هیچ کجا هیچ نام و نشانی از ما نباشد چطور انتظار داریم که جامعه با ما آشنا باشد، دردها و خواسته‌های ما را بفهمد یا در ایجاد شغل و مهارت همکاری کند. ما هیچ سهمی از صداوسیما به عنوان رسانه ملی نداریم در حالی که مهمترین ابزاری است که می‌تواند فرهنگ‌سازی کند. خیلی عجیب است که چرا حتی در برنامه‌ای مانند «ماه عسل» که به انواع موضوعات اجتماعی پرداخته میشود،
در این همه سال یکی از افراد ترنسکشوال را دعوت نکرده‌اند، در حالی که این افراد وجود دارند و نیاز است برای برخورد خانواده‌ها و جامعه فرهنگ‌سازی انجام شود. وقتی خانواده و اجتماع با ترنس‌ها کاملا غریبه‌اند و آنها را نمی‌پذیرند، به جای این که یک مشکل قابل حل وجود داشته باشد، هزاران مشکل هم اضافه میشود؛ ما الان ترنس روسپی داریم، ترنس کارتن‌خواب داریم، ترنس معتاد داریم، همه اینها می‌شد فقط ترنس باشند و به این موارد کشیده نشوند، اما اگر از آنها به موقع حمایت می‌شد.
اگر بخواهید خواسته‌ای را از نهادهای مرتبط مثل وزارت بهداشت، بهزیستی و … مطرح کنید، مهمترین خواسته‌ها کدام است؟
در کنار لزوم فرهنگ‌سازی از طریق صداوسیما که به آن اشاره کردم، یکی از خواسته‌های ما وضع یکسری قوانین است که باعث شود کارها سلیقه‌ای انجام نشود، در حال حاضر به غیر از فتوایی که در این زمینه وجود دارد، تنها قانونی که داریم این است که مجلس صلاحیت تغییر جنسیت را در حیطه دادگاه خانواده گذاشته، ولی این که این مسیر چطور طی شود به طور دقیق مشخص نیست، قاضی‌ها می‌توانند سلیقه‌ای با این موضوع برخورد کنند
و رویه واحدی در این زمینه وجود ندارد. در حال حاضر یک مراجعه‌کننده دارم که قاضی بدون این که او را به متخصص ارجاع دهد خودش حکم داده که این کار برای شما مجاز نیست. یا حتی برای شناسنامه گرفتن و تعویض مدارک، نحوه همکاری قاضی‌ها متفاوت است. استانداردسازی و نظارت روی جراحی‌ها هم یکی از مهمترین مطالباتی است که داریم. عمل تغییر جنسیت بسیار حساس است و خیلی مهم است که از چه کیفیتی برخوردار باشد تا آینده و زندگی شخص به خطر نیفتد. باید نظارت کنند که هر جراحی دست به انجام این کار نزند، بلکه یک تیم متشکل از جراحان با تخصص‌های مختلف، عمل تغییر جنسیت را انجام دهند.
یک ترنسکشوال حتما باید جراحی کند؟
اگر به معنی لغوی این کلمه دقت کنیم، می‌بینیم که «ترنسکشوال» یعنی گذر از جنسیت. بنابراین به نظر من افراد تازه بعد از این که جراحی کنند می‌شوند ترنسکشوال و قبل از آن همان اختلال یا ملال هویت جنسیتی را میشود درباره آنها گفت. با این حال، شاید هشتاد درصد افراد زندگی‌‌شان را هرطور شده ادامه می‌دهند و فقط ۲۰ درصد هستند که وارد پروسه جراحی می‌شوند. این ۲۰ درصد حتما باید عمل جراحی انجام دهند چون آزردگی‌شان از کالبدی که در آن هستند آنقدر زیاد است که اصلا برایشان قابل تحمل نیست.
آقای آرش، شما بگویید. چطور شد که احساس کردید باید تمام سختی‌هایی که عمل تغییر جنسیت دارد را بپذیرید و این کار را انجام دهید؟
من سال ۱۳۷۸ مجوز تغییر جنسیت گرفتم ولی به دلایل خانوادگی و اجتماعی مانند این که شاغل بودم و باید کار می‌کردم، نتوانستم این عمل را انجام بدهم، تا سال ۱۳۹۳ که دیگر دیدم شرایط طوری است که امکان این جراحی مهیاست و این کار را انجام دادم.
در طول این سال‌ها، آن ملال جنسیتی را احساس می‌کردید؟
من خودم نام این احساس را ملال نمی‌گذارم، نه ملال و نه اختلال، من به این موضوع اسم «اختلاف فیزیکی» می‌دهم. در طول این سال‌ها همیشه معتقد بودم اختلافی با مردان دیگر دارم که جراحی می‌کنم و این اختلاف‌ها برطرف میشود و مثل آنها می‌شوم. هرچه برایتان توضیح بدهم باز هم فهمیدنش سخت است، تا جای ما نباشید متوجه نمی‌شوید از چه سختی‌ای حرف می‌زنیم.
از طرف جامعه با چه واکنش‌هایی مواجه بودید؟
بارها پیش آمده بود که دوستان و همکارانم به من بگویند چرا اینطور راه می‌روی، چرا اینطور حرف می‌زنی و لباس می‌پوشی، در حالی که اینها دست خودم نبود، هرچه تلاش می‌کردم مثل بقیه باشم باز هم ناموفق بودم.
بیشتر بدانید: انواع ترنس
بیشتر بدانید: ترانس سکشوالیسم
دکتر کاوه قادری | متخصص روان شناسی بالینی
نویسنده : ماریه پاک نهاد | خبرنگار / روزنامه خراسان
